Michiel Lieuwma: wegberijder van linkse renaissance?

Terwijl rechts-georiënteerde mediaplatforms in binnen- en buitenland door infiltranten en opportunistische enkelbijters worden aangevreten, en de MAGA-beweging zich stilletjes aan begint af te vragen of Donald Trump eigenlijk wel de juiste man op de juiste plaats is, maakt links zich op voor een genadeloze comeback. Oud-links, wel te verstaan. Het links dat zich op een gegeven moment typisch linkse waarden als de vrijheid van meningsuiting, een gezonde dosis overheidsscepticisme en vrijzinnigheid door nieuwerwets rechts heeft laten afsnoepen. Nu blijkt dat deze waarden toch moeilijk zijn te verenigen met het conservatieve droombeeld van een geütopiseerde jaren vijftig, kun je er donder op zeggen dat ze weer worden opgeëist door de rechtmatige eigenaars. Te beginnen bij theaterdocent en podcaster Michiel Lieuwma die, schijnbaar in zijn eentje, een linkse renaissance lijkt in te luiden.

Zoals links een jaar of tien geleden als een slecht gebakken appeltaart uit elkaar viel, zo verkruimelt de boel op dit moment aan de andere kant van het politieke spectrum. Onder het camouflagetentzeil van nieuwerwets rechts hebben veel oud-linksers zich lange tijd schuilgehouden. Vergeet niet dat Donald Trump zijn overwinning in 2016 te danken had aan oud-linksers. Die zaten een halfjaar daarvoor nog te juichen voor Bernie Sanders, maar stapten over naar het MAGA-kamp toen de belangrijkste geldschieter van De Democratische Partij (Hillary C.) verkozen werd tot presidentskandidaat en ze aan ‘Feel The Bern’ niet meer dan een branderig gevoel in hun maag hadden overgehouden.

Het vrije woord

Een deel van de oud-linkse garde zocht zijn heil bij nieuwerwets rechts, een deel probeerde zich te verenigen met het woke-moralisme, en een deel bleef beduusd in een spagaat achter, zich constant afvragend wat ze moesten vinden, wie ze moesten volgen en wanneer ze precies de grip op wat nou het juiste gedachtegoed was hadden verloren.

In Nederland sloten oud-linksers zich aan bij Forum voor Democratie, vrijwel de enige partij die belang leek te hechten aan het vrije woord en de kritische blik. Als groot voorstander van onder meer het referendum, trok Thierry Baudet meermaals parallellen tussen zijn partijprogramma en dat van D66, toen D66 nog niet gretig aan de melktuit van de macht lag te sabbelen.

Nieuwerwets rechts en oud-links vonden elkaar ook in de podcastwereld. Dat leverde wonderlijke combinaties op, zoals boezemvrienden Tom Zwitser (de rechts-conservatieve, katholieke uitgever) en linkse documentairemaker Marijn Poels.

Hervonden tolerantie

Nu zowel het woke fenomeen als de neo-rechtse rebellie aan kracht hebben ingeboet, ontstaat er weer ruimte voor individualisme. De tribale kampementen worden opgebroken, het wij-zij-denken lost op en langzaam sijpelt de tolerantie voor andermans mening weer terug in de aderen van de Nederlandse samenleving. Michiel Lieuwma (eeuwige roem voor degene die erin slaagt zijn naam tien keer foutloos achter elkaar uit te spreken – het Olympisch record ligt op het moment van schrijven op 4, mocht u interesse hebben in de transcriptie van de recordpoging, neem dan contact op met de redactie) komt uit de links gedomineerde theaterwereld, waar woke het afgelopen decennium behoorlijk heeft huisgehouden.

Een van de doelstellingen van woke is het corrigeren en reguleren van spraak en gedrag. Het is de overtreffende trap van het maakbaarheidsideaal, waarbij iedereen goed- dan wel kwaadschiks tot Goede Burger moet worden gekneed. Een volslagen onhaalbare missie. In hoeverre Lieuwma zich in het recente verleden naar het woke-moralisme heeft geschikt is niet bekend, maar dat doet er ook niet toe. Hij ontpopt zich al enige tijd als voorvechter van de oud-linkse mentaliteit. We zijn ongeveer van dezelfde generatie en dat ik zijn geluid anno 2025 als verfrissend zou ervaren had ik dertig jaar geleden niet kunnen bedenken. Zo maakte hij onlangs, volkomen terecht, de serie Adolescence – waar een gekunstelde mediahype omheen was gecreëerd – met de grond gelijk. In zijn betoog – ‘denkoefening’ – beoordeelde hij de serie op basis van haar dramaturgie en kunstzinnigheid. Zoals hij later zou zeggen: ‘Naar mijn idee begrijpen veel mensen überhaupt niet wat kunst is, en het is best wel veelgevraagd om dat over te brengen.’ Het is niet alleen veelgevraagd, het is een van de moeilijkste opdrachten die je jezelf kunt opleggen. Niettemin was zijn uiteenzetting helder en ook voor de kunstleek goed te volgen.

Boodschap > Kunst

Adolescence is het schoolvoorbeeld van kunst dat wordt bejubeld, niet vanwege de kunstzinnigheid, maar vanwege de boodschap. Zo’n beetje elke kunstuiting is tegenwoordig een propagandistisch of activistisch pamflet. Lieuwma brengt op, om het woord nog maar een keer te gebruiken, verfrissende wijze de discussie terug naar waar de discussie over zou moeten gaan. Hoe moeilijk dat ook is. Wat maakt drama goed drama? Waar zitten we naar te kijken? Waar zitten de pijnpunten? Wat zegt het over de maker? Wat zegt het over jou? Hij loopt niet met een grote boog om de onveiligheid heen, maar rent er gedecideerd op af. Dit is de oud-linkse attitude. Het nastreven van verheffing. Weg hokjes. Anti-oorlog. Vrijgevochtenheid. Geen zo-hoort-het. Geen safe space, maar een open blik. Discussie. De waarheid heeft er een handje van soms bikkelhard aan te komen, maar dat nemen we op de koop toe. Mens, durf te leven. Mens, durf te voelen! Daag jezelf uit. Leg je vinger op de zere plek. Verander de wereld met een gedicht.

Subsidie voor een clown

In Lieuwma’s aflevering ‘Subsidie voor een clown’ besprak hij een fragment uit Forum Inside met Salomé Mooij. Een vijftal studentikoze ginnegappers, Thierry Baudet voorop, kwamen niet meer bij toen ze een viral clipje zagen van Mooij, die uitlegde de clown in haarzelf te willen vinden en dat ging proberen met een subsidiezakcentje van het Cultuurfonds. De lacherigheid had haar geraakt. De comments nog meer – die gingen nog een stapje verder. Toen begonnen de mannen over het feminisme en dat kon toch niet? Ze hadden op zichzelf moeten reflecteren.

Lieuwma: ‘Het maakt toch helemaal niet uit waar ze over praten? Het zijn toch gewoon hun onderwerpen? Het is aan hun om te praten waarover ze willen en te zeggen wat ze daarover willen zeggen. Daar hebben wij toch helemaal niets mee te maken? Waarom zou je aanstoot nemen aan wat zij vinden van feminisme? Dat hoeft toch helemaal niet te raken?’

Bam. Niks oproep tot cancelling, publieke damnatie, verf op de voordeur of paraplu tegen het hoofd. Niks projectie. Niks schuld. Niks schaamte. Niks arme ik.

Dit is de mentaliteit die we node gemist hebben. Dit is de oud-linkse mores waar woke wit bij wegtrekt en ook rechts niets van moet hebben – beide varen wel bij het uitbaten van schuld en schaamte.

Lieuwma is bijkans de enige die zonder opsmuk de verloren gewaande oud-linkse waarden leeft. Onbevreesd. Op camera. Het wachten is op aansluiting van de rest. En gezien alles in golfbewegingen voltrekt, is het geen vraag van óf maar wanneer de linkse renaissance losbarst.